Rừng Amazon là một trong những khu rừng nhiệt đới lớn nhất và bí ẩn nhất hành tinh. Với hệ sinh thái đa dạng, những loài sinh vật kỳ lạ và vai trò quan trọng đối với Trái Đất, Amazon luôn là một chủ đề hấp dẫn với những người yêu thiên nhiên. Dưới đây là những điều thú vị về rừng Amazon huyền thoại này!
1. Amazon là rừng mưa lớn nhất thế giới
Rừng Amazon có diện tích khoảng 5,5 triệu km², lớn hơn diện tích của cả Tây Âu, bao phủ phần lớn Nam Mỹ và trải dài qua 9 quốc gia, trong đó Brazil, Peru và Colombia chiếm phần lớn diện tích. Được mệnh danh là “lá phổi xanh” của Trái Đất, Amazon hấp thụ khoảng 2 tỷ tấn CO₂ mỗi năm, giúp điều hòa khí hậu toàn cầu và cung cấp khoảng 20% lượng oxy trong khí quyển.
Hệ sinh thái của rừng Amazon vô cùng phong phú, với những con sông uốn lượn, đầm lầy ngập nước và những tầng tán rừng rậm rạp. Nơi đây đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì sự cân bằng sinh thái trên Trái Đất.
2. Có hơn 390 tỷ cây trong rừng Amazon
Amazon là ngôi nhà của khoảng 16.000 loài cây khác nhau, với tổng số hơn 390 tỷ cây. Một số loài cây khổng lồ có thể cao tới 60-80 mét, tạo nên các tầng sinh thái đa dạng từ mặt đất lên đến vòm rừng. Các cây cổ thụ như cây Kapok (Ceiba pentandra) và cây Brazil nut không chỉ cung cấp bóng mát mà còn là nguồn thức ăn cho nhiều loài động vật.
Nhiều loại cây trong rừng Amazon có giá trị dược liệu cao, được người dân bản địa sử dụng trong y học cổ truyền hàng trăm năm nay. Một số loài cây có khả năng tiết ra độc tố hoặc chất hóa học đặc biệt để bảo vệ bản thân khỏi côn trùng và động vật ăn lá.
3. Sở hữu khoảng 10% loài sinh vật trên thế giới
Dù chỉ chiếm 1% diện tích bề mặt Trái Đất, rừng Amazon lại chứa tới 10% tổng số loài sinh vật trên hành tinh, bao gồm hơn 2,5 triệu loài côn trùng, 2.200 loài cá, 1.300 loài chim, 430 loài động vật có vú và tới 40.000 loài thực vật.
Một số loài nổi bật và quý hiếm ở Amazon gồm:
- Cá heo hồng (Amazon river dolphin) – một trong những loài cá heo nước ngọt hiếm nhất thế giới.
- Ếch phi tiêu độc (Poison dart frog) – loài ếch nhỏ nhưng có nọc độc cực mạnh, đủ để gây nguy hiểm cho con người.
- Báo đốm (Jaguar) – loài mèo lớn nhất Nam Mỹ, thường săn mồi trong rừng rậm và các vùng đầm lầy.
- Rắn Anaconda xanh (Green anaconda) – loài rắn lớn nhất thế giới về khối lượng, có thể dài hơn 9 mét và nặng tới 250 kg.
4. Có một con sông “dưới lòng đất” chảy song song với sông Amazon
Năm 2011, các nhà khoa học phát hiện ra sông Hamza, một dòng sông ngầm khổng lồ chảy song song với sông Amazon, nhưng ở độ sâu khoảng 4.000 mét dưới lòng đất. Dòng sông này có chiều dài gần 6.000 km, gần bằng sông Amazon, nhưng rộng hơn nhiều (khoảng 400 km), dù chảy với tốc độ chậm hơn hàng nghìn lần.
Sự tồn tại của sông Hamza cho thấy hệ thống nước ngầm của rừng Amazon phức tạp hơn nhiều so với những gì con người từng biết, góp phần tạo ra môi trường sống độc đáo cho các sinh vật dưới lòng đất.
5. Nơi có những bộ tộc chưa từng tiếp xúc với thế giới bên ngoài
Rừng Amazon là nơi sinh sống của khoảng 400 bộ tộc thổ dân, trong đó có nhiều bộ tộc vẫn chưa từng tiếp xúc với thế giới bên ngoài. Họ sinh sống theo lối săn bắt, hái lượm và canh tác nương rẫy, duy trì phong tục truyền thống từ hàng ngàn năm nay.
Một số bộ tộc nổi tiếng trong Amazon gồm:
- Bộ tộc Yanomami – một trong những cộng đồng bản địa lớn nhất, sống tại biên giới Brazil – Venezuela.
- Bộ tộc Korubo – được biết đến với lối sống biệt lập và kỹ thuật săn bắn bằng lao và cung tên.
- Bộ tộc Flecheiros (“Những người bắn tên”) – gần như không có bất kỳ liên hệ nào với thế giới hiện đại.
Chính phủ Brazil và Peru đã áp dụng các biện pháp bảo vệ, hạn chế tiếp xúc với các bộ tộc chưa được biết đến để tránh xung đột và bảo vệ họ khỏi bệnh tật từ bên ngoài.
6. Là một trong những khu vực sản sinh oxy lớn nhất thế giới
Rừng Amazon được mệnh danh là “lá phổi xanh của Trái Đất”, đóng vai trò quan trọng trong việc hấp thụ CO₂ và sản xuất khoảng 20% lượng oxy toàn cầu. Hệ thực vật khổng lồ tại đây giúp lọc sạch không khí, cân bằng hệ sinh thái và duy trì khí hậu ổn định.
Tuy nhiên, do nạn phá rừng nghiêm trọng, Amazon đang dần mất đi khả năng hấp thụ CO₂, thậm chí có nguy cơ trở thành nguồn phát thải carbon. Nếu không được bảo vệ, rừng Amazon sẽ suy giảm vai trò điều hòa khí hậu, góp phần làm gia tăng biến đổi khí hậu toàn cầu.
7. Rừng Amazon có thể “tạo mưa” cho chính nó
Với diện tích khổng lồ và mật độ cây cối dày đặc, rừng Amazon có khả năng tạo ra hệ thống tuần hoàn nước riêng biệt. Cây cối tại đây hấp thụ nước từ lòng đất, sau đó hơi nước bốc lên từ lá cây và tạo thành những đám mây khổng lồ, giúp duy trì lượng mưa lớn, lên đến 2.000 – 3.000 mm mỗi năm.
Khoảng 50-80% lượng mưa trong khu vực là do chính rừng Amazon tạo ra, giúp giữ độ ẩm và ngăn chặn tình trạng sa mạc hóa. Nếu diện tích rừng tiếp tục bị thu hẹp, chu trình này có thể bị gián đoạn, gây hạn hán nghiêm trọng trên diện rộng.
8. Nguy cơ bị tàn phá đang ngày càng gia tăng
Dù có vai trò quan trọng, rừng Amazon đang bị tàn phá với tốc độ đáng báo động do phá rừng, khai thác gỗ, cháy rừng và mở rộng đất nông nghiệp. Nạn cháy rừng nghiêm trọng vào mùa khô không chỉ làm mất đi diện tích rừng quý giá mà còn thải ra lượng lớn CO₂, tác động tiêu cực đến khí hậu.
Ngoài ra, hoạt động khai thác vàng trái phép gây ô nhiễm nguồn nước, ảnh hưởng nghiêm trọng đến hệ sinh thái. Nếu không có biện pháp bảo vệ mạnh mẽ, Amazon có nguy cơ biến thành savanna khô cằn trong tương lai.
9. Có những sinh vật siêu to khổng lồ
Rừng Amazon là nhà của nhiều loài động vật có kích thước khổng lồ, một số trong đó là những loài lớn nhất trong nhóm của chúng:
- Rắn Anaconda xanh (Green Anaconda) – loài rắn lớn nhất thế giới về khối lượng, có thể dài hơn 9 mét và nặng tới 250 kg. Nó là một kẻ săn mồi đáng sợ, có thể siết chặt và nuốt chửng những con mồi lớn như hươu hoặc thậm chí cá sấu.
- Cá hải tượng khổng lồ (Arapaima) – một trong những loài cá nước ngọt lớn nhất thế giới, có thể dài hơn 3 mét và nặng lên đến 200 kg. Loài cá này có thể nhảy lên khỏi mặt nước để săn mồi.
- Nhện Goliath ăn chim (Goliath Birdeater) – loài nhện lớn nhất thế giới, với sải chân dài tới 30 cm. Dù có tên là “ăn chim”, loài nhện này chủ yếu săn côn trùng, ếch và các động vật nhỏ khác.
- Rái cá khổng lồ (Giant Otter) – dài tới 1,8 mét, là một trong những loài rái cá lớn nhất thế giới và là kẻ săn mồi hàng đầu trong các con sông Amazon.
- Kiến quân đội (Army Ants) – một bầy kiến có thể chứa hàng triệu cá thể, sẵn sàng tấn công bất kỳ con mồi nào trên đường đi của chúng.
10. Là nơi có dòng sông sôi bí ẩn
Tại Peru, sâu trong rừng Amazon, có một con sông kỳ lạ có tên Shanay-Timpishka, được biết đến như “dòng sông sôi”, với nhiệt độ nước lên đến 90°C, đủ nóng để làm chín động vật vô tình rơi vào đó.
Không giống như các suối nước nóng thông thường, sông này không nằm gần núi lửa. Các nhà khoa học cho rằng nước nóng có thể đến từ hệ thống địa nhiệt dưới lòng đất. Hiện tượng kỳ lạ này vẫn đang là một chủ đề nghiên cứu hấp dẫn.
Rừng Amazon là một kho báu thiên nhiên kỳ diệu nhưng cũng đang đứng trước nhiều mối đe dọa. Hy vọng rằng thông qua những điều thú vị này, chúng ta có thể nâng cao nhận thức và bảo vệ “lá phổi xanh” của hành tinh!
